केही दिनदेखि सामाजिक सञ्जालमा म लगायत केही लेखकका बारेमा एउटा अफवाह र भ्रम फैलियो । कतिपयले यही भ्रममा भाका मिलाउनुभयो; कतिपय मौन बस्नुभयो; कतिपयले तथ्य बुझेर अरुलाई बुझाउनुभयो ।
समाजमा अनेक किसिमका मानिस हुन्छन् । कतिपयले अफवाहलाई नै सत्य मान्नुहुन्छ; कतिपयले सत्यलाई नै अफवाह मान्नुहुन्छ; कतिपयले सत्यलाई पर्गेलेर तथ्यको खोजी गर्नुहुन्छ ।
यस्तो अफवाह फैलिरहँदा कतिपय साथीले केही जवाफ नदिनु भन्नुभयो; कतिपयले प्रश्न उठेपछि जवाफ दिनुपर्छ भन्नुभयो । म यसै मौन बसेर सामाजिक सञ्जालमा फैलिएको रमिता हेर्दै थिएँ र इन्द्रबहादुर राईको उपन्यास आज रमिता छ सम्झिँदै थिएँ । मेरा प्रिय पाठक, शुभचिन्तक, आफन्त र बुझ्न चाहनेहरुका लागि केही भन्नुपर्छ भन्ने लागेर आज केही लेख्दै छु ।
यो जवाफ होइन; स्पष्टीकरण हो । हुन त लेखक कृष्ण धरावासी Dharabasi Krishna , जीवा लामिछाने Jiba Lamichhane, सीमा आभास Seema Aavas लगायत यसलाई बुझ्नुहुनेहरु धेरैले लेखिसक्नु र भनिसक्नुभएको छ । म पनि केही लेख्दै छु ।
हामी अध्ययनशील प्राणी हौं । अध्ययनका लागि संसार नै विश्वविद्यालय हो । त्यसैले अध्ययन गर्न चाहने प्रतिभावनहरुका लागि देशविदेशमा अनेक प्रकारका छात्रवृत्तिको व्यवस्था गरिएको हुन्छ । यसमा आफू पनि छनौटमा परुँ भनेर हामी सहभागी हुन्छौं । जुनसुकै देशमा छात्रवृत्ति पाए पनि खुसी हुँदै अध्ययन गर्न जान्छौं । यसप्रकारको वृत्तिबाट धेरै विद्वान् जन्मिएका छन् ।
त्यस्तै २०६५ सालमा जर्मनीबाट तत्कालीन जिटिजेडमार्फत टाउन राइटर रेजिडेन्स प्रोग्रम भनेर नेपालमा लेखनवृत्तिको परियोजना आयो । त्यसमा हामी पाँच जना लेखक छानियौं । भक्तपुरका लागि कृष्ण धरावासी, बुटवलका लागि भीष्म उप्रेती, धरानका लागि सीमा आभास, धनगढीका लागि प्रकाश आङ्दम्बे र नेपालगन्जका लागि म ।
त्यस दुई महिने लेखनवृत्तिमा हामीले आआफ्नै शैली र शिल्प प्रयोग गरेर स्वतन्त्र किसिमले पाँच किताब लेख्यौं । मैले पानीको घाम नामक आख्यान लेखें, जुन २०६६ सालमा प्रकाशित भयो । पहिलो किताब नै लेखनवृत्ति पाएर सम्बन्धित ठाउँको स्थलगत अध्ययन गरी लेख्न पाउनु मेरा लागि महङ्खवपूर्ण अवसर थियो । हामी आफूले सकेसम्म सिर्जनशील भएर लेख्यौं । किनभने, हामी लेख्नका लागि विषय, विधा र सम्पूर्ण तरिकाले स्वतन्त्र थियौं । धेरैले किताब मन पराउनुभयो; पानीको घाम(२०६६)ले पद्मश्री साहित्य पुरस्कार जस्तो प्रतिष्ठित पुरस्कारबाट सम्मानित पनि भयो ।
यसप्रकारका लेखनवृत्तिहरु देशविदेशमा सञ्चालन भइरहनुपर्छ । यो संसारभरिको अभ्यास हो । यसबाट संसारमा धेरै राम्रा लेखकहरुले अवसर लिएका छन् । तर यति राम्रो सिर्जनशील कार्यका लागि पाएको लेखनवृत्तिमा कतिपयले हिलो छ्यापेको देख्दा दुःख लागेको छ ।
विकासका लागि पनि अनुदान(ग्रान्ट) आउँछन् । यस प्रकारका अनुदानबाट नेपालमा धेरै राजमार्ग, सडक, पुल, विद्यालय, विश्वविद्यालय, जलविद्युत योजना र ठूलाठूला भवन बनेका छन् । चीनको अनुदानमा अहिलेको हाम्रो संसद भवन(वीरेन्द्र अन्तर्राष्ट्रिय सभागृह) नै बनेको छ । के अब हामी अनुदानमा बनेको भनेर संसद भवनमा संसद नै नचलाउने ? अनुदानमा बनेका ती सडकहरुमा नहिँड्ने ? ती जलविद्युत गृहबाट उत्पादित बत्ती नै नबाल्ने ? ती विद्यालय र विश्वविद्यालयमा नपढ्ने ? हामी केही किन यति अराजक भयौं ? यसले कहाँ पु¥याउँछ ?
हामीले पनि सानो एउटा अनुदान(ग्रान्ट)मा किताब लेखेका हौं; बिना स्वार्थ सिर्जनशील काम गरेका हौं । यसमा त खुसी हुनुपर्छ । बरु तपाईंहरुले हामीले लेखका किताबहरुको स्वतन्त्र मूल्याङ्कन गर्न सक्नुहुन्छ । कृपया पानीको घाम लगायत हामी पाँचै जनाले उक्त अनुदानमा लेखका किताबहरु पढ्नुहोस् र तिनका बारेमा समीक्षा गर्नुहोस् ।
गर्व गर्नुपर्ने कुरामा गाली गर्ने संस्कारले हामीमा घृणा र उपेक्षा भाव मात्र जन्माउँछ । त्यसैले सत्यतथ्यलाई बुझेर स्वस्थ बहस गरौं । सिर्जनशील लेखकहरुलाई हतोत्साहित नबनाऔं ।
यो अफवाहलाई चिर्ने साहित्यकार, साहित्यप्रेमी तथा शुभचिन्तकहरुलाई हार्दिक धन्यवाद । अफवाह फैलाउने र त्यसमा भाका मिलाउनेहरुलाई प्रेम नै प्रेम । किनभने, प्रेमले द्वेष भाव र मनको मैले पखाल्न सघाउँछ ।