बहुआयामिक व्यक्तित्वका धनी, राजनीतिक नेता, पत्रकार तथा लेखक रवीन्द्र मिश्रले प्रहरी हिरासतमा बिताएका ५० दिनका बीचमा लेखेका कविताहरूको संग्रह ‘माथिको आदेश छ’ सार्वजनिक गरिएको छ। शनिबार (कात्तिक १५) काठमाडौंको नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानमा आयोजित विशेष समारोहमा ‘जेनजी’ आन्दोलनका युवाहरू र कवि मिश्र स्वयंले संयुक्त रूपमा यस पुस्तकको लोकार्पण गरे।

हिरासतको पीडाबाट जन्मिएको कविता

कार्यक्रममा बोल्दै मिश्रले भने, “नेपालमा हिरासतमा बसेर आत्मसंस्मरण लेखिएका छन्, दैनिकी लेखिएका छन्, उपन्यास लेखिएका पनि होलान्, तर यसरी कविता लेखिएको मैले सुनेको छैन।” उनले थपे, “नेपालको सन्दर्भमा यो पुस्तक एउटा नयाँ प्रयोग हो भन्ने मेरो अनुमान छ।”
उनका अनुसार, हिरासतको ती कठिन क्षणहरूमा लेखिएका यी कविता केवल भावनाको अभिव्यक्ति मात्र होइन, एउटा मानसिक यात्राको दस्तावेज पनि हुन्। “यी कविता ‘हिरासतको म’ का आवाज, आवेग र आर्तनाद हुन्,” उनले गम्भीर स्वरमा भने।

हिरासतको बन्धनभित्र सृजनाको स्वतन्त्रता

मिश्रले बताए अनुसार, ५० दिनको हिरासतमा रहँदा उनले कुल ३५ कविता लेखे, जसलाई पछि ‘माथिको आदेश छ’ नामक कवितासंग्रहमा संगृहीत गरिएको हो। उनले भने, “कविताको सोच दिमागमा आउनु सामान्य कुरा हो, तर त्यो सोच कविताको स्वरूपमा अभिव्यक्त हुनु असामान्य कुरा हो। हिरासत बसाइका ती कठोर क्षणहरूमा कविताका बीजहरू निरन्तर मेरो मस्तिष्कमा उम्रिए र ती अन्ततः कवितामा परिणत भए।”

उनले यसअघि तयार पारेको अर्को कवितासंग्रहलाई स्थगित गरी हिरासतको अनुभवबाट जन्मिएका यी कविताहरूलाई प्राथमिकता दिएका छन्। उनका शब्दमा, “यी कविता मेरो बाध्यात्मक संसर्गका सन्तान हुन्—हिरासतले जन्माइदिएका।”

कविता वाचन र जनप्रतिक्रिया

कार्यक्रममा मिश्रले ‘माथिको आदेश छ’, ‘म राज्यविरुद्धको कसुर भएँ’ लगायतका केही कविताहरू स्ववाचन पनि गरे। कविताको वाचनक्रममा उपस्थित दर्शकहरू भावविभोर बनेका थिए। कवितामा प्रयोग भएका शब्दहरूमा विद्रोह, पीडा, आत्मसंघर्ष र न्यायप्रतिको तीव्र चाहनाको स्वर प्रतिध्वनित भइरहेको अनुभव सबैले गरे।

उनका कविता केवल व्यक्तिगत पीडाका कथा होइनन्, ती राज्य, न्याय र स्वतन्त्रताको अर्थप्रतिको सामूहिक प्रश्न पनि हुन्। मिश्रले भनेझैँ, “हिरासतका भित्ताभित्र बन्दिएको शरीरले कविता मार्फत आत्माको स्वतन्त्रता खोज्यो।”

प्रकाशन र कृतिको महत्व

‘माथिको आदेश छ’ फाइनप्रिन्ट प्रकाशनले बजारमा ल्याएको हो। यो मिश्रको दोस्रो कवितासंग्रह हो। यसअघि उनको पहिलो संग्रह ‘रवीन्द्र मिश्रका कविता’ सन् २०७१ सालमा प्रकाशित भएको थियो।
नयाँ कवितासंग्रहमा मिश्रले आफ्नो राजनीतिक, सामाजिक र व्यक्तिगत यात्राका अनुभवलाई आत्मदर्शन र आत्मविसर्जनको रूपमा प्रस्तुत गरेका छन्। हिरासतको ५० दिनलाई उनले कवितामा रूपान्तरण गर्दा, त्यो केवल साहित्यिक अभ्यास नभई, अन्याय र विवेकविहीन शक्तिविरुद्धको मौन प्रतिवाद पनि बनेको देखिन्छ।