*********  कुरूक्षेत्रमा अझै लडाईका परिदृश्यहरू बाँकी नै छन्।कर्ण र अर्जुनको निर्णायक लडाई हुन बाँकी नै छ।अश्वत्थामाको बदलाको आक्रोश थामिएको छैन।सर्वस्व गुमाइसकेको दुर्योधन अब शान्तिको पथमा फर्कने सम्भावना छदैछैन। भीमको प्रतिज्ञा अधुरै छ। तीर्थातनबाट वलराम फर्केर कुरूक्षेत्र आइसकेका छैनन्। दुर्योधनको अहंकार अझै पूर्ण रूपमा ढलिसकेको छैन। आशा गरौं कुरूक्षेत्रमा सत्यको विजय सुनिश्चित गर्न नव अर्जुनको उदय हुनेछ। सकारात्मकताको मार्गदर्शन गर्ने श्रीकृष्ण कुनै न कुनै रूपमा आउने छन्।अन्याय,अत्याचार,भ्रष्टाचार,कुशासन र लुटतन्त्रको अहंकारी दुर्योधनको शासन सदासदाका निम्ति कुरूक्षेत्रको माटोमा बिलाउने छ। राजा परीक्षितले देश सम्हाल्ने छन्। चन्द्र सूर्य झण्डा वुद्धको सन्देश,माता सीताको ममता र भगवान श्री पशुपतिनाथको आशिर्वाद लिएर सगरमाथासंगै फहराई रहने छ,फहराई रहने छ। **********

महाभारतको कुरूक्षेत्र र नेपाली राजनीति

कहिलेकाँही राजनीति पनि मौसमजस्तै अनिश्चित र अप्रत्याशित ढङ्गले परिवर्तन हुने गर्दछ।शक्तिशाली नेता,संगठन तथा दलहरूले अनुमान गर्न नपाउँदै,अचानक आएको आँधीझैं राजनीतिक हुरीले चौतारीमा मक्किएको बुढो रूखलाई ढालेझैं,अहंकारले भरिएको सत्तालाई समेत एकैछिनमा धराशायी बनाइदिन्छ।
नेपालमा हालै देखिएको Gen-Z पुस्ताको आन्दोलनले भ्रष्टाचार,स्वेच्छाचारिता र सत्ताको अहंकारविरुद्ध सशक्त चुनौती प्रस्तुत गरेको छ। यस आन्दोलनले पुरानो सत्ता संरचनालाई चौतारीको बुढो रूखझैं जरा नउखेलीकनै ढल्न बाध्य बनाएको छ।सत्ताले आफू अझै जीवित र सबल रहेको भ्रममा मन्द स्वरमा हुँकार गरिरहे तापनि,जनताको चेतनाले त्यस भ्रमलाई चिर्दैछ।फरक यत्ति मात्र थियो कि भीष्म पितामह पश्चाताप र आत्मग्लानिले ग्रस्त थिए। उनलाई वाणको पीडाभन्दा पनि विगतमा गरेका एक कठोर प्रतिज्ञा र त्यसका आधारमा गरिएका कर्महरूको नैतिक बोझले बढी सताइरहेको थियो। उनका उपदेशहरू आत्मपरीक्षण र पश्चातापको भावले भरिएका थिए।

तर आजका सत्ताधारीहरूमा न त आत्मग्लानि देखिन्छ, न त जनतासामु गरेका वाचाहरूको स्मरण। संविधान निर्माणदेखि निर्वाचनसम्म जनतासँग गरेका प्रतिबद्धताहरूको उल्लंघनप्रति कुनै पश्चातापको संकेत देखिँदैन। उनीहरूमा पीडा छ भने त्यो केवल आफ्ना अहंकारमा चोट पुगेको कारणले मात्र हो। न कि जनताको आफुहरु प्रति विश्वास टुटेको वा देशमा भ्रष्टाचार, कुशासन र लुटतन्त्रको साम्राज्य ढलेको पीडाबाट। सत्ताको यो संवेदनहीनता जनताप्रति गम्भीर अपमान हो, जसले लोकतन्त्रको मूल मर्मलाई नै चुनौती दिन्छ।

जसरी महाभारतमा शान्तिदूतका रूपमा कौरव सभामा पुगेका श्रीकृष्णले युद्ध टार्नका निम्ति केवल पाँच गाउँको प्रस्ताव राख्दा दुर्योधन आक्रोशित भए, त्यस आक्रोशको कारण ती पाँच गाउँ थिएनन्। दुर्योधनको आक्रोशको मूल कारण थियो; आफूले पनि त्याग गर्नुपर्ने, सम्झौता गर्नुपर्ने, र झुक्नुपर्ने अवस्था आउनु। त्यो आक्रोश अहंकारबाट उत्पन्न भएको थियो,जसले उसलाई कुनै पनि प्रकारको समर्पण अस्वीकार्य बनायो।

आजको सन्दर्भमा,जनआवेगको हुरीले जरा नउखेलीकनै रक्षात्मक अवस्थामा पुगेका सत्तासीनहुदै आएका दलहरूको आक्रोश पनि त्यही दुर्योधनको अहंकारी भावनासँग मेल खान्छ। उनीहरूको चित्त दुखाइको कारण जनताको माग वा आन्दोलन होइन, बरु आफूलाई चुनौती दिइएको,सत्ताबाट वञ्चित गराइएको र भविष्यमा पनि गरिने सम्भावना देखिएको र आफूहरुले नैसर्गिक, अलौकिक तथा दिव्य ठानेको राजनीतिक सत्ता र शक्तिमा आँच आउने डर हो।
यो सर्वशक्तिमानी अहंकारी सोचले सत्तालाई आत्मपरीक्षण होइन, प्रतिरोधको बाटोमा डोर्याइरहेको छ।जहाँ जनताको आवाजलाई चुनौतीको रूपमा हेर्ने प्रवृत्ति अझै कायम छ।थाहा छैन यो प्रवृतिले कहाँ पुर्‍याउँछ?

गर्ल्यामगुर्लुम ढलेर जरासँगै जीवित रहेको मक्किएको बुढो रूखझैं, आजको अहंकारी सत्ता पनि अस्तित्वको छटपटाहटमा बाँचेको अवस्था देखिन्छ। दशकौंसम्म कायम रहेको पक्षपात, विभेद,भ्रष्टाचार, कुशासन, मनपरीतन्त्र तथा लुटतन्त्रबाट आजित जनताको धैर्यताको बाँध अन्ततः टुटेको छ। यही जनआक्रोश Gen-Z पुस्ताको विद्रोहका रूपमा प्रकट भएको हो,जसले पूर्ण क्रान्तिको रूप नलिए पनि क्रान्ति उन्मुख आन्दोलनको स्वरूप ग्रहण गर्दै नेपाली राजनीतिक इतिहासमा एक अमिट अध्याय कोरेको छ।

अपरिवर्तनीय,अजय र अमर ठानिएको भ्रष्ट तथा अहंकारी राजनीतिक संरचनालाई जनताको कठघरामा उभ्याउँदै दोषी प्रमाणित गरिनु र त्यसको परिणामस्वरूप सकारात्मक परिवर्तनतर्फको यात्रा प्रारम्भ हुनु, यो आन्दोलनको ऐतिहासिक उपलब्धि हो। साँच्चै भन्ने हो भने, जुन परिवर्तन ३६ महिना मात्र होइन, ३६ वर्षसम्म योजनाबद्ध प्रयासले पनि सम्भव नहुने देखिन्थ्यो, त्यो परिवर्तन Gen-Z विद्रोहले ३६ घण्टाभित्रै सम्भव बनाएर देखाएको छ।

यस विद्रोहले नेपाली राजनीतिलाई एक निर्णायक मोडमा उभ्याउँदै भविष्यका सम्भावनाका ढोकाहरू खोलिदिएको छ जहाँ जनताको चेतना, सहभागिता र अधिकारप्रति सम्मानको आधारमा नयाँ राजनीतिक संस्कारको निर्माण सम्भव देखिन्छ।

बर्तमानको राजनैतिक परिवेश; 

बर्तमानको नेपाली राजनैतिक परिवेश घटोत्चकले महाभारतको युद्दमा आफ्नो शक्ति र मायाको बलमा कौरव पक्षमा तहसनहस र छिन्नभिन्न बनाएको तर युद्धको छिनोफोनो नभएको कुरूक्षेत्रको हाहाकार अबस्था जस्तै बनेको छ।असत्यका विरुद्ध सत्यको पक्षमा उभिएका युवा अभिमन्युहरूको अदम्य साहसको अपरिहार्यता छ।अनि त्यहि पक्षमा सम्मिलित मायावी घटोत्कचहरूको सौर्यता र मायाविपनलाइ निस्तेज र निमिट्यान्न पार्न सौर्यवान कर्णहरुको पनि उत्तिकै आबश्यकता छ। सारमा देशलाइ सकारात्मक दिशामा रूपान्तरण गर्न आज धर्मनिष्ठ, तेजस्वी अर्जुन र दूरदर्शी मार्गदर्शक श्रीकृष्णको आवश्यकता छ। तर दुर्भाग्यवश, सकारात्मक परिवर्तन चाहने सद्भावी नागरिक र योद्धाहरू अभिमन्युको वीरगति पश्चात अर्जुनको अनुपस्थितिमा दिशाहीन,भयग्रस्त र अलमलिएको अवस्थामा छन्।

यसैबीच,विदेशी एजेन्टहरू तथा शक्तिहरू शकुनीझैं षड्यन्त्रको जाल बुनिरहेका छन।जसरि शकुनीले कौरव पक्षका लागि काल्पनिक विजयको तानाबाना बुनिरहन्थे। उनीहरू नेपालको आन्तरिक अस्थिरता र परिबर्तनको ऊर्जा कमजोर पार्ने प्रयासमा संलग्न छन्। समग्रमा, देशको राजनीतिक अवस्था अत्यन्तै तरल, संवेदनशील र निर्णायक मोडमा पुगेको छ। जहाँ स्पष्ट दृष्टिकोण, सशक्त नेतृत्व र जनताको विश्वासको पुनर्स्थापनाको खाँचो छ।

नेपाली जनताले लामो समयदेखि आशा गर्दै आएको परम्परागत शक्ति आज पनि भीष्मको आशिर्वाद र विदुरको नीतिमा भरोसा गर्दै रानी कुन्तीझैं अविचलित देखिन्छ। कतै महर्षि वेदव्यासले सञ्जयलाई प्रदान गरेको दिव्य दृष्टिको माध्यमबाट कुरुक्षेत्रको युद्धको खबर बुझ्दै छटपटाएका हस्तिनापुर नरेशझैं, आजको सन्दर्भमा परम्परागत शक्ति आधुनिक विद्युतीय उपकरण (दिव्य-दृष्टि) मार्फत देशको राजनीतिक घटनाक्रम बुझ्दै छटपटाइरहेको भान हुन्छ।
यही ढुक्कता र छटपटाहटको बीचमा परम्परागत शक्ति अनिर्णयको अवस्थामा मूकदर्शक बनेर बसिरहेको हो कि भन्ने प्रश्न उठ्न थालेको छ।देशप्रदेशलाई मायाँ गर्ने देशभक्त तथा वुद्विजीविहरू पनि आआफ्नो डम्फु बजाउदै आत्ममुग्धताको कारण बर्बरीकले झैं टुलुटुलु कुरूक्षेत्रको दृश्य हेरिरहन विवश छन्।ज्ञानको रथमा चढेर विवेकको अस्त्र भेदन गर्दै सत्यको पक्षमा लडाई लड्न सकिरहेका छैनन्।संक्षेपमा देशको राजनैतिक परिवेश घटोत्चकले तहसनहस बनाएर विजयको आशा बोकेको पाण्डव र फेरी तानाबाना बुन्दै उठ्ने आशा पालेको कौरवले भरिएको कुरूक्षेत्रको झैं छ।

भविष्यका सभ्वावनाहरू;
———————————
सत्य र असत्य अनि न्याय र अन्याय बिचको लडाईमा अन्तत्वगत्वा न्याय र सत्यको विजय हुने भएता पनि,विजयको शंख नबनुञ्जेल कुरूक्षेत्रमा अनेकन सम्भावनाहरू जीवित बनेर उपस्थित भएका हुन्छन्।घटोत्चकको सौर्यतापूर्ण वीरगति पश्चात दाउपेच र षडयन्त्रहरू बढ्दै कुरूक्षेत्रमा प्रशस्त सम्भावनाहरूका ढोका खोले झैं,Gen-Z विद्रोहले प्रशस्त नयाँ सम्भावनाहरू लिएर आएको छ।

दशकौंबाट शासक बन्ने मात लागिसकेका ८० बर्ष आसपासका नेताहरू अनेक प्रपञ्च र बाहनामा आफ्ना गुमेको बिरासत फर्काउन तल्लीन देखिन्छन्।प्रजातन्त्र,लोकतन्त्र र संविधानको भजन जप्दै कुशासन,भ्रष्टाचार र लुटतन्त्र मच्चाउदै जीवनको उत्तरार्द्धमा पुगेका नेताहरू हस्तिनापुरको सुनिश्चित बिना प्राण नत्याग्ने प्रण लिएका भीष्म झैं,आफ्नो लुटतन्त्रको सत्ता र साम्राज्य पुनर्स्थापित नभएसम्म विश्राम नलिने प्रणमा देखिन्छन्।कौरव शासनलाई विजयी बनाएर दुर्योधनको पदचाप पछ्याउदै सत्तासुख भोग्न लालायित दुशासन झैं,लालायित बनेर बसिरहेका दोश्रो तहका स्वनामधारी नेताहरू लालायित देखिन्छन्। यसर्थमा दशकौंदेखि खाईपाई आएका,कौरवहरूको झैं मजबुत संगठन भएका र श्रोतसाधन भएका घायल सत्तासीन लुटेराहरू चुप लागेर बस्ने अबस्था देखिदैन।कर्णलाई सेनापति बनाउदै कर्णको सौर्यता र विरतामा विजयको सपना देख्दै दुर्योधन कुरूक्षेत्रमा आए झैं,शक्ति संचय गरि लोकतन्त्र र संविधानको गीत गाउँदै नेपाली राजनैतिक कुरूक्षेत्रमा पक्कै आउने छन्।

Gen-Z विद्रोहले उत्साहित देखिएका राजावादी,धर्मवादी,रा•स्व•पा• लगायत सच्चा Gen-Z हरू पनि आआफ्नो ढङ्गले तरल राजनैतिक परिस्थिति र परिवेशलाई आफु अनुकूल बनाउन लाग्ने नै छन्।नेपाली सेनाको गठन पश्चात इतिहासमा पहिलो पटक देशको राजनैतिक झगडा मिलाउन मध्यस्थ/मुखिया को भूमिका खेलेको नेपाली सेना पनि सजगताका साथ नेपाली राजनीतिको नेपथ्यमा बसेर हेर्दै,परि आउनसक्ने सम्भावित तयारी गरेर बस्ने नै छ।नेपालको भूराजनीतिक अबस्थाको कारण सकृय बनिरहेका बिदेशी शक्तिहरू बर्तमानको तरलतामा अझै सकृय हुनु स्वाभाविक नै हो।परिदृश्यमा देखिएका पश्चिमा र दक्षिणी शक्तिहरू अधिक सकृय हुदा,नेपालको आन्तरिक राजनीतिलाई खलल पुग्न नदिन पनि सेना अवश्य पनि सकृय हुने देखिन्छ।

अत:परम्परागत राजनैतिक शक्तिहरूले आफ्ना कमिकमजोरीहरूलाई आत्मसात गर्दै,नयाँ सोच र आवाजहरूसंग तालमेल गरेर अगाडी बढ्न चाह्यो भने राष्ट्रिय सहमतिको वातावरण बन्न सक्ने छ।आवश्यकताको सिद्धान्तलाई स्वीकार्दै सबै जुट्ने र अट्ने प्रणालीमा जान स्वीकार गर्यो भने,विदेशी चलखेल सुस्त हुदै देश शान्ति र सौहार्दता तर्फ जाने छ।ऐतिहासिक प्रजातान्त्रिक शक्ति काँग्रेस बि•पि• पथमा आएर देशलाई उक्त एजेन्डामा लैजाने प्रयास गर्यो भने पनि नेपाली तरल राजनीतिलाई सकारात्मकता तर्फ लैजान सहज हुनेछ। जतिसुकै विचार,बिरासत र संगठनका कुरा गरे पनि,विश्व राजनैतिक परिवेश कम्युनिस्ट प्रतिकूल हुनु र अधिकांश नेपाली कम्युनिस्टहरू कम्युनिस्ट जीवन पद्धति र आदर्शबाट विमुख बनिरहेको अबस्थामा नयाँ पुस्ताको नितान्त फरक मनोभावले गर्दा झनै प्रतिकूल बनेको छ।यथार्थ परिस्थितिलाई आत्मसात गर्दै,आफुलाई परिमार्जित गर्न नसकेको अबस्थामा नेपाली कम्युनिस्टहरू अस्तित्व रक्षामा सिमित रहनु पर्ने हुनसक्छ।स्मरण रहोस नयाँ परिवेशमा हुर्केका नयाँ पिँढीको मनोभावले भोलिको राजनैतिक भविष्य र वातावरण निर्माण गर्छ।यथार्थलाई स्वीकार नगरेर आपसी द्वन्द कलहमा अलमलिदा बिदेशी शक्तिहरूको ठूलो चलखेल हुनेछ। आपसी कलहलाई आपसी द्वन्दमा परिणत गराउदै,शान्तिको नाममा बिदेशी सेना नेपालमा स्थापना गर्ने दुष्प्रयासहरू हुने छन्।भूराजनीतिक संवेदनशीलतालाई ख्याल नगर्दै एउटा शक्तिको मात्र बुई चढेर अन्तर्राष्ट्रिय शक्ति सन्तुलनमा चुक्यौं भने,कोरिया करणको दुखद हविगत ब्यहोर्न नपर्ला भनेर भन्न सकिदैन!संक्षेपमा भन्नु पर्दा राष्ट्रिय अखण्डता र सार्वभौमिकता उपर असहज हुनसक्छ!उक्त अबस्थामा नचाहेरै पनि नेपाली सेनाले इतिहासमा पहिलो पटक राजनैतिक नेतृत्व वा अगुवाइको भूमिकामा आउनु पर्ने हुनसक्छ।

तसर्थ कुरूक्षेत्रमा अझै लडाईका परिदृश्यहरू बाँकी नै छन्।कर्ण र अर्जुनको निर्णायक लडाई हुन बाँकी नै छ।अश्वत्थामाको बदलाको आक्रोश थामिएको छैन।सर्वस्व गुमाइसकेको दुर्योधन अब शान्तिको पथमा फर्कने सम्भावना छदैछैन।भीमको प्रतिज्ञा अधुरै छ।तीर्थातनबाट वलराम फर्केर कुरूक्षेत्र आइसकेका छैनन्। दुर्योधनको अहंकार अझै पूर्ण रूपमा ढलिसकेको छैन। आशा गरौं कुरूक्षेत्रमा सत्यको विजय सुनिश्चित गर्न नव अर्जुनको उदय हुनेछ।सकारात्मकताको मार्गदर्शन गर्ने श्रीकृष्ण कुनै न कुनै रूपमा आउने छन्।अन्याय,अत्याचार,भ्रष्टाचार,कुशासन र लुटतन्त्रको अहंकारी दुर्योधनको शासन सदासदाका निम्ति कुरूक्षेत्रको माटोमा बिलाउने छ। राजा परीक्षितले देश सम्हाल्ने छन्। चन्द्र सूर्य झण्डा वुद्धको सन्देश,माता सीताको ममता र भगवान श्री पशुपतिनाथको आशिर्वाद लिएर सगरमाथासंगै फहराई रहने छ,फहराई रहने छ।