मानवजन्य जलवायु परिवर्तनका कारण आकाशमै बढ्दैछ खतरा: सन् २०५० सम्म तीनगुना पुग्ने टर्ब्युलन्स, पूर्वी एशिया र उत्तर एटलान्टिक सबैभन्दा प्रभावित हुने
मानवसिर्जित जलवायु परिवर्तनले पृथ्वीको सतह मात्र होइन, आकाशमा हुने हवाइ यात्रा पनि अस्थिर बनाइरहेको छ। पछिल्ला अनुसन्धानहरूले देखाएका छन् कि हावामा हुने हलचल विशेषगरी टर्ब्युलन्स तीव्र रूपमा वृद्धि हुँदैछ, जसले यात्रुहरूको सुरक्षा, उडान अनुभव र भविष्यमा हवाई यात्राको मनोविज्ञानमा गम्भीर असर पार्नेछ।
के भइरहेको छ?
वैज्ञानिकहरूले “Clear Air Turbulence (CAT)” अर्थात् सफा आकाशमा हुने टर्ब्युलन्स मा उल्लेखनीय वृद्धि भएको पुष्टि गरेका छन्। यो प्रकारको टर्ब्युलन्स त्यस्तो हो जुन रेडार, भूउपग्रह वा आँखाले देख्न सकिँदैन, र अचानक हुने भएकाले पाइलटहरूका लागि समेत चुनौतीपूर्ण हुन्छ।
यूनिभर्सिटी अफ रेडिङका एट्मोस्फेरिक साइन्सका प्राध्यापक पोल विलियम्सका अनुसार, सन् १९७९ यता जबदेखि भरपर्दो मौसमी तथ्याङ्क राख्न थालिएको हो, सफा मौसमका बेला हुने टर्ब्युलन्स ५५% ले वृद्धि भएको छ। यो दर अझ तीव्र रूपमा बढ्ने संकेत देखिन्छ।
किन भइरहेको छ?
यसको मूल कारण हो – मानवसिर्जित जलवायु परिवर्तन। वातावरणमा हरितगृह ग्यासहरूको मात्रा बढ्दा पृथ्वीको तापक्रम बढिरहेको छ, जसले जेट स्ट्रिम (Jet Stream) नामको उच्च गतिमा बग्ने हावाको प्रवाहमा अस्थिरता ल्याइरहेको छ। यसले विभिन्न उचाइमा हावाको तापक्रम र घनत्वको असमानता बढाउँछ, जसले टर्ब्युलन्सको सम्भावना र तीव्रता दुवै बढाउँछ।
कहिले, कति बढ्ने?
वैज्ञानिकहरूको अनुमान अनुसार, सन् २०५० सम्ममा यस्ता टर्ब्युलन्सका घटना हालको तुलनामा तीनगुनासम्म बढ्ने सम्भावना रहेको छ। त्यसबेला, विशेष गरी पूर्वी एशिया र उत्तर एटलान्टिक क्षेत्र यस्ता घटनाबाट सबैभन्दा बढी प्रभावित हुने छन्।
यी क्षेत्रहरूमा हवाई मार्गहरू बाक्लो भएका कारण, सयौं उडानहरू प्रतिदिन प्रभावित हुन सक्ने छन्।
कसरी असर पार्नेछ?
-
यात्रुहरूको सुरक्षामा खतरा – अचानक हुने टर्ब्युलन्सका कारण यात्रु र चालक दललाई चोट लाग्न सक्छ, सीट बेल्ट नबाँधिएको अवस्थामा दुर्घटना पनि हुन सक्छ।
-
उड्न डराउने यात्रुहरूमा डर झन् बढ्ने – मनोवैज्ञानिक रूपमा टर्ब्युलन्स यात्रुहरूका लागि मुख्य डरको कारक हो। यस्तो अवस्था झन् बढ्दै जाँदा धेरैले हवाई यात्रा छाड्ने सम्भावना हुन्छ।
-
हवाई कम्पनीहरूका लागि लागत बढ्ने – टर्ब्युलन्स व्यवस्थापनका लागि विमानमा थप प्रविधि, अधिक इन्धन खर्च, विमा शुल्क आदि बढ्ने छन्।
-
हवाई यातायातको नियमितता प्रभावित हुने – अनपेक्षित टर्ब्युलन्सका कारण वैकल्पिक मार्ग रोज्नुपर्ने, ढिलाइ हुने वा आकस्मिक अवतरण आवश्यक पर्न सक्नेछ।
भविष्यमा के गर्न सकिन्छ?
-
टर्ब्युलन्स पहिचान गर्न सक्ने प्रविधिको विकास
– रेडार वा उपग्रह प्रणालीमा सुधार गरेर सीएटीको पहिचान गर्न सकिने उपाय खोजिनु जरुरी छ।
-
विमानहरूलाई टर्ब्युलन्स प्रतिरोधी बनाउने डिजाइन
– नयाँ पुस्ताका विमानहरूलाई टर्ब्युलन्समा पनि सहज उड्न सक्ने बनाउने अनुसन्धानलाई तीव्रता दिनु पर्नेछ।
-
वातावरणीय नीतिमा सुधार
– जलवायु परिवर्तन नियन्त्रणमा ठोस कदम चालिएमा टर्ब्युलन्सको भविष्यको वृद्धि दर केही कम गर्न सकिनेछ।
निष्कर्षमा, आकाशमा भइरहेको यो अदृश्य संकटले केवल वैज्ञानिक वा पाइलटहरूको मात्र होइन, आम यात्रुहरूको जीवनशैलीमा समेत दीर्घकालीन प्रभाव पार्नेछ। यदि जलवायु परिवर्तनको प्रभावलाई गम्भीरतापूर्वक रोकिएन भने, सन् २०५० को उडान यात्रा आजकोभन्दा धेरै अप्ठ्यारो, अस्थिर र मनोवैज्ञानिक रूपमा तनावपूर्ण हुने निश्चित देखिन्छ।
(१० भाषामा अमेरिकाबाट प्रकाशित, निष्पक्ष, स्वतन्त्र, संसारका १७५ भन्दा बढी देशमा पढिने पत्रिका)
प्रतिक्रिया