काठमाडौं /नेपाली चलचित्र क्षेत्रको प्रतिष्ठित राष्ट्रिय चलचित्र अवार्ड २०८१ तथा विशेष योगदान सम्मान कार्यक्रम भव्य रूपमा सम्पन्न भएको छ। कार्यक्रममा चलचित्र क्षेत्रमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याउने कलाकार, निर्देशक, प्राविधिक, निर्माता, प्रदर्शक, गायक–गायिका, तथा दिवंगत सिनेकर्मीहरूलाई सम्मान गरिएको छ। चलचित्र विकास बोर्डद्वारा आयोजना गरिएको यस कार्यक्रममा राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलको विशेष आतिथ्य तथा मन्त्री, सांसद, चलचित्रकर्मी र विभिन्न संघसंस्थाका प्रतिनिधिहरूको उपस्थिति रहेको थियो। शीतल निवासमा सोमबार आयोजित विशेष समारोहमा सम्माननीय राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले राष्ट्रिय चलचित्र अवार्ड २०८१ का विजेता कलाकार, निर्देशक, प्राविधिक तथा विशेष योगदान सम्मान प्राप्त व्यक्तित्वहरूलाई पुरस्कार प्रदान गरे ।
राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले नेपाललाई चलचित्र पर्यटनको अन्तर्राष्ट्रिय आकर्षणको केन्द्रविन्दु बनाउँदै लैजानुपर्नेमा जोड दिएका छन् । चलचित्र विकास बोर्डद्वारा आयोजित राष्ट्रिय एवम् विशेष चलचित्र पुरस्कार तथा सम्मान समारोह मा सम्बोधन गर्दै राष्ट्रपति पौडेलले नेपालकै हिमाल, पहाड र तराईको अनुपम भूगोल एक खुला प्राकृतिक फिल्म स्टुडियोसरह भएको बताउँदै रोजगारी, पर्यटन र अर्थतन्त्रको प्रवर्धनमा चलचित्र क्षेत्रले ठूलो भूमिका खेल्नसक्ने धारणा राखे।
राष्ट्रपतिले नेपाली चलचित्रमा लोककथा, गीत–सङ्गीत, भाषा, साहित्य, संस्कृति र मौलिकता झल्किने स्पष्ट गर्दै, आदिवासी, जनजाति, भाषाभाषीहरूको कला र पहिचान चलचित्रको माध्यमबाट अझ प्रभावशाली रूपमा प्रस्तुत हुँदै गएको बताए ।
उनले भने “चलचित्रले नेपाली समाजको विविध रङ र स्वरूपलाई कलात्मक रूपमा अभिव्यक्त गर्दै समावेशिता र राष्ट्रिय एकताको सन्देश प्रवाह गरिरहेको छ।”
राष्ट्रपतिले नेपाली चलचित्रलाई गुणस्तरीय, सन्देशमूलक र समयसापेक्ष बनाउनुपर्ने बताउँदै, सूचना प्रविधिको युगमा विश्व बजारमा पुर्याउन सरकार, नीतिनिर्माता, र चलचित्रकर्मीबीच समन्वय अपरिहार्य रहेको उल्लेख गरे
उनले थपे “नेपाली चलचित्रले अब सीमित बजारमा मात्र सिमित हुन हुन्न। प्रविधि, उत्पादनको गुणस्तर र सामग्रीको मौलिकतामा ध्यान दिन सकिएमा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा प्रतिस्पर्धा गर्न सकिन्छ।”
सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्री पृथ्वीसुब्बा गुरुङले अहिले प्रस्तावित चलचित्रसम्बन्धी कानुन आजको आवश्यकता र समय सान्दर्भिकताअनुसार बन्ने स्पष्ट गरे । सोमबार शीतल निवासमा चलचित्र विकास बोर्डद्वारा आयोजित ‘राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार तथा सम्मान समारोह’ मा बोल्दै मन्त्री गुरुङले राष्ट्रिय सभामा प्रस्तुत गरिएको चलचित्र विधेयक सबै पक्षसँग सल्लाह गरेर परिमार्जनसहित ल्याइने बताए ।
उनले भने “अहिले हामीले चलचित्र विधेयक प्रस्ताव गरेका छौँ, त्यो ऐन बन्ने प्रक्रियामा अगाडि बढ्दै गर्दा चलचित्रकर्मीले अपेक्षा गरेअनुसार र आजको आवश्यकता अनुसार नै तयार हुनेछ। सबैको सुझावलाई समेट्दै हामी चलचित्र ऐन ल्याउनेछौँ।”
मन्त्री गुरुङले नेपाली चलचित्रले देशको प्राकृतिक सुन्दरता, सांस्कृतिक विविधता र मौलिकता विश्वसामु चिनाउने माध्यम भएको बताउँदै यस क्षेत्रलाई उद्योगको रूपमा विकास गर्न सके रोजगारी सिर्जना र कूल गार्हस्थ उत्पादन (GDP) मा समेत सकारात्मक योगदान पुर्याउने विश्वास व्यक्त गरे ।
“चलचित्र उद्योगको रूपमा अगाडि बढेमा यसले प्रचार–प्रसार मात्र होइन, आर्थिक समृद्धिमा पनि टेवा पुर्याउनेछ। स्टुडियो निर्माणको सुरुआत, नयाँ चलचित्र ऐन निर्माण जस्ता प्रयासहरूले यो क्षेत्रलाई सशक्त बनाउन सहयोग पुग्नेछ,” मन्त्री गुरुङले भने ।
उक्त समारोहमा चलचित्र दीर्घ साधना सम्मान, राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार वितरण गरिनुका साथै चलचित्र क्षेत्रमा विशेष योगदान पुर्याउने १० जना कलाकार, निर्देशक, प्रदर्शक, प्राविधिकहरूलाई सम्मान गरिएको थियो। साथै, एक प्राविधिक श्रवण मास्केलाई मरणोपरान्त विशेष योगदान सम्मान प्रदान गरिएको थियो।
चलचित्रकर्मीहरूका अनुसार यस वर्षको पुरस्कारले समावेशिता, विविधता र गुणस्तरको सशक्त पहिचान दिलाएको छ। सम्मानित व्यक्तित्वहरूको योगदान नेपाली चलचित्र इतिहासमा अमूल्य रहने विश्वास लिइएको छ।
🎖 विशेष सम्मानतर्फ:
चलचित्र दीर्घ साधना सम्मान:
विशेष योगदान सम्मान:
-
प्रेम सुब्बा (कलाकार)
-
देविका वन्दना (गायिका)
-
दीर्घ गुरुङ (छायाकार)
-
अनुप बराल (कलाकार/निर्देशक)
-
परशुराम चौधरी (कलाकार/निर्देशक)
-
सुरक्षा पन्त (कलाकार)
-
नकिम उद्दिन (प्रदर्शक)
-
उत्तम केसी (कलाकार)
-
अन्जु रञ्जितकार (कलाकार)
-
निखिल उप्रेती (कलाकार/निर्देशक)
मरणोपरान्त विशेष योगदान सम्मान:
🏆 राष्ट्रिय चलचित्र अवार्ड २०८१ तर्फ:
-
उत्कृष्ट चलचित्र: शाम्बाला
- उत्कृष्ट लेखन: दीपकराज गिरी (छक्का पञ्जा ५)
- उत्कृष्ट अभिनेता: विजय बराल (पूर्ण बहादुरको सारंगी)
-
उत्कृष्ट अभिनेत्री: उपासना सिंह ठकुरी (खुस्मा)
-
उत्कृष्ट निर्देशक: मीनबहादुर भाम (शाम्बाला)
-
उत्कृष्ट सम्पादक: भरत रेग्मी (पुजार सार्की)
-
उत्कृष्ट छायाकार: पुरुषोत्तम प्रधान (पिताम्बर)
- उत्कृष्ट आदिवासी मातृभाषी चलचित्र: गालय् वन (नेपाल भाषा)
निर्णायक समिति विशेष प्रोत्साहन पुरस्कार:
दिनेश डिसी (दिनेश राज दाहाल) द्वारा चलचित्र विकास बोर्ड नेपाल (FDB) अध्यक्ष पद सम्हालेपछि सञ्चालित प्रमुख कार्यक्रम र उपलब्धिहरूको विस्तृत सूची :
🎬 अध्यक्ष पद सम्हालेपछि उनले गरेका मुख्य कार्यक्रमहरू
१. ‘महिला चलचित्र’ कार्यशाला
-
काठमाडौँमा दोहोरिने “Women Make Films” मासिक कार्यशाला सञ्चालन
-
महिला निर्देशक, निर्माता र प्राविधिकलाई व्यावहारिक प्रशिक्षण र आत्मनिर्भरता सुनिश्चित गर्न पहल
२. पोखरामा “Lights Camera Workshop”
-
प्रविधि, क्यामेरा वर्क, उत्पादन अभ्यासका लागि सामान्य दियो कार्यशाला
-
नयाँ पुस्तालाई फिल्म निर्माण प्रक्रियासँग जोड्ने उद्देश्यले आयोजित
३. फिल्म विकास ऐनको तयारी
४. राष्ट्रिय फिल्म स्टुडियोको स्थापना
५. पारदर्शी बक्स अफिस प्रणाली
६. डिजिटल सेवा पोर्टल
७. प्रहरीसँग ‘नशा नियन्त्रण’ सम्झौता
-
नेपाल प्रहरीसँग लागूऔषध नियन्त्रणको लागि द्विपक्षीय समझदारी पत्रमा हस्ताक्षर
-
कलाकार, स्टाफ, सेटमा नशा नियन्त्रण पहल गर्ने कार्यक्रमको रूपरेखा तय
८. अन्तर्राष्ट्रिय फिल्म सञ्जाल बलियो
९. चलचित्र भवन निर्माण पहल
अध्यक्ष पद ग्रहण र उद्देश्य
-
उनी सेप्टेम्बर २०८१ (सन २०२४ सेप्टेम्बर) मा निर्देशक भुवन केसीको जिम्मेवारी समाप्त भएपछि बोर्ड अध्यक्ष नियुक्त भए
-
पदभार ग्रहण गरेको दिन उनले घोषणा गरे: “म जागिर खान होइन, काम गर्न आएको हुँ”
✍️ समग्र विश्लेषण
दिनेश डिसी अध्यक्ष भएका केही महिनामा बोर्डले फिल्म उद्योगमा सकारात्मक गति ल्याउने नीति र कार्यक्रमहरू सुरु गरेको देखिन्छ। महिला सशक्तिकरण, प्रयोगात्मक शिक्षा कार्यक्रम, नशा नियमन, पारदर्शी व्यवस्था, फिल्म सुविधा स्तरीकरण, र अन्तर्राष्ट्रिय परियोजनामा उनको सक्रिय भूमिका देखिन्छ।
दिनेश डिसीको अध्यक्षतामा चलचित्र विकास बोर्ड नयाँ प्रोत्साहन र संरचनात्मक सुधारतर्फ अग्रसर छ। विशेष गरी महिला सहभागिता, प्रविधि क्षमता अभिवृद्धि, औद्योगिक पारदर्शिता, र अन्तर्राष्ट्रीय सम्बन्ध विस्तारका पहलहरू फिल्म क्षेत्रमा दीर्घकालीन परिवर्तन ल्याउने संकेत हुन्।
यसै बीच चलचित्र विकास बोर्ड नेपालले चालु आर्थिक वर्षमा उल्लेखनीय उपलब्धि हासिल गर्दै कुल ९३ प्रतिशत बेरुजु फर्छ्यौट गरेको छ। सुशासन, पारदर्शिता र परिणाममुखी कार्यशैलीलाई संस्थागत बनाउँदै बोर्डले भविष्यमा अझ प्रभावकारी ढंगले अघि बढ्ने स्पष्ट संकेत दिएको छ।
बोर्डका अध्यक्ष दिनेश डिसीको नेतृत्वमा पछिल्लो समय चलचित्र क्षेत्रलाई सशक्त र व्यवस्थित बनाउने विविध पहलहरू भइरहेका छन्। यही क्रममा, आर्थिक अनुशासन र पारदर्शितालाई उच्च प्राथमिकता दिँदै लामो समयदेखि अल्झिएको बेरुजु फर्छ्यौटलाई संस्थागत सुधारतर्फको ठूलो कदमका रूपमा लिइएको छ।
यससँगै, बोर्डले हालै “बक्स अफिस @ सिनेपाः” प्रणाली सञ्चालनमा ल्याएको छ, जसले सिनेमा हलबाट प्राप्त हुने आम्दानीको विस्तृत विवरणलाई डिजिटल र पारदर्शी ढंगले सार्वजनिक गर्न मद्दत पुर्याउनेछ। साथै, “अनलाइन सेवा प्रणाली” सुरु गर्दै चलचित्र निर्माण, वितरण, प्रदर्शन लगायतका प्रक्रियाहरू अब डिजिटल माध्यमबाट सरल र छरितो बनाइने भएको छ।
बोर्डले भविष्यमा पनि सुशासन कायम गर्दै चलचित्र क्षेत्रलाई व्यवस्थित, समावेशी र प्रविधिमैत्री बनाउने कार्ययोजना अघि बढाउने बताएको छ।
चलचित्र विकास बोर्डले लिएको यो नीति र कार्यशैलीले समग्र नेपाली फिल्म उद्योगमा नयाँ विश्वास, अनुशासन र उत्साहको संचार गरेको छ।
दिनेश डिसी: बहुआयामिक प्रतिभा भएका नेपाली सञ्चार–कलाका अग्रदूत
चलचित्र निर्देशक, कलाकार, प्रस्तोता, सञ्चारकर्मी र व्यवस्थापक—दिनेश डिसी (दिनेश राज दाहाल) नेपाली मीडिया र मनोरञ्जन उद्योगका बहुचर्चित नाम हुन्। उनी विगत दुई दशकदेखि आफ्ना बहुमुखी योगदानमार्फत् सिनेमाबाट रेडियो र टेलिभिजनसम्म विविध सृजनशील यात्रा तय गर्दै आएका छन्।
🎬 चलचित्र निर्देशन र अभिनयमा योगदान
-
“सावधान” (२०६३ B.S.) मार्फत निर्देशकको रूपमा आफ्नो पदार्पण गरेका थिए
-
“मायाज बार” (२०१२) निर्देशन गरेर सर्वश्रेष्ठ निर्देशक राष्ट्रिय फिल्म पुरस्कार तथा सर्वश्रेष्ठ निर्देशनका लागि क्रिटिक्स अवार्ड प्राप्त ।
-
“छ छक एक छ” (२०१४) सार्वजनिक मनोनयनका कारण लोकप्रियता बढे ।
-
“फुलै फूलको मौसम तिमीलाई” (२०१६) प्रेम कथामा निर्देशनसहित स्वयं निर्माण पनि ।
-
थुप्रै चलचित्रहरुमा अभिनय र निर्देशन, निर्माण पनि ।
📺 रेडियो र टेलिभिजनमा उत्कृस्ट योगदान
-
काठमाडौँको रेडियो कान्तिपुर FM ९६.१ मा स्टेशन हेडको रूपमा कार्यसम्पादन
-
त्यसैगरी, कान्तिपुर टेलिभिजन नेटवर्कमा पनि स्टेशन हेडको पदमा रहँदै सञ्चार व्यवस्थापनमा सक्रिय ।
-
“ट्वाक्का टुक्का रिटर्न्स” (२०१६) मा प्रस्तोता/होस्टको रूपमा समावेश, लोकप्रिय कमेडी श्रृङ्खलाको स्वरूपमा
🎤 मञ्च‑प्रस्तोता र सार्वजनिक व्यक्तित्व
-
रेडियो र टेलिभिजन कार्यक्रमसमेत सञ्चालन र प्रस्तुति गर्दै आएका छन्
-
स्मरणीय रोडशो–उत्सवहरू: फिल्म अवार्ड, लोकनृत्य, सांगीतिक समारोह, व्यवसाय उद्घाटन, फेसन, चाम्स आदि धेरै मञ्चगत कार्यक्रमहरूको मेजबानी ।
-
विज्ञापन र वृत्तचित्र निर्माणमा पनि सक्रिय—‘बाबा ग्यास’, ‘वाइ‑वाइ’, ‘सागरमाथा अचार’ लगायतका ब्रान्डका प्रचार सिर्जनामा योगदान ।
🏅 समाजसेवा र प्रतिष्ठित पुरस्कार
-
राष्ट्रपतिबाट २०१९ मा प्रबल जनसेवा श्री सम्मान प्राप्त ।
-
‘सावधान’ शीर्षक फिल्मका लागि डेब्यु निर्देशक सम्मान, ‘मायाज बार’ का लागि क्रिटिक्स अवार्ड र राष्ट्रिय फिल्म पुरस्कार, ‘छ छक एक छ’ का लागि बक्स अफिस सार्वजनिक पुरस्कार प्राप्त ।
🎥 सिनेमाका संरचनात्मक नेतृत्व
-
नेपाल सिनेमासंघका अध्यक्ष र हाल चलचित्र विकास बोर्डको कार्यवाहक अध्यक्ष बनेका छन् ।
-
बोर्डद्वारा सञ्चालित सुशासन, पारदर्शिता, परिणाममुखी कार्यशैली अगाडि बढाउने विविध योजना कार्यान्वयनमा सक्रिय भूमिका निर्वाह ।
-
प्रधानमन्त्री काभार भ्रमण टोलीमा राजेश हमालसहित संलग्न, विश्वस्तरीय प्रतिनिधित्व ।
✅ विश्लेषण: एक समर्पित बहुआयामीक नेतृत्व
दिनेश डिसीले चलचित्र निर्देशन, अभिनय, सञ्चार व्यवस्थापन र सामाजिक नेतृत्वका मार्गहरूमा बहुमुखी योगदान दिएका छन्। रेडियो‑टेलिभिजन प्रस्तुति, मञ्च व्यवस्थापन, निर्देशक–निर्माताका रूपमा ठूला उपलब्धिहरू अनि सिनेमाको संस्थागत संरचनामा उनको सक्रिय भूमिका नेपाली मनोरञ्जन उद्योगमा निरन्तर नवीन ऊर्जा भर्न सफल भएको छ।उनको कार्यदक्षता र प्रतिबद्धताले आगामी पुस्ताका लागि प्रेरणादायी उदाहरण प्रस्तुत गर्छ। चलचित्र विकास बोर्डको अध्यक्षतामा सुशासन, पारदर्शिता र अपेक्षित कलात्मक परिणाम प्राप्त गर्न निरन्तर अग्रसर छन्।
प्रतिक्रिया