अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले अफगानिस्तानको बाग्राम एयर बेस फिर्ता ल्याउने सम्भावनाबारे सार्वजनिक टिप्पणी गरेपछि तालिबानले उक्त प्रस्ताव अस्वीकार गरेको छ, तर दुई देशबीच सम्बन्ध सुधारका लागि वार्ताको ढोका भने खुला राखेको छ।

बिहीवार बेलुका बेलायतका प्रधानमन्त्री कियर स्टार्मरसँगको संयुक्त पत्रकार सम्मेलनमा राष्ट्रपति ट्रम्पले अमेरिकी प्रशासनले काबुल नजिकको बाग्राम एयर बेस फिर्ता ल्याउन प्रयास गरिरहेको बताएका थिए। उक्त बेस सन् २०२१ मा अमेरिकी फौजले अफगानिस्तान छोड्दा अन्तिम पटक परित्याग गरेको थियो। ट्रम्पले बाग्रामलाई चीनको आणविक गतिविधिसँग नजिक भएको कारणले रणनीतिक रूपमा महत्वपूर्ण बताउँदै “हामी यसलाई फिर्ता ल्याउन खोज्दैछौं, किनकि उनीहरूलाई हाम्रो सहयोग चाहिन्छ,” भनेका थिए।

ट्रम्पको यो टिप्पणी बाग्राम फिर्ता ल्याउने वार्ता सुरु हुनसक्ने पहिलो सार्वजनिक संकेतका रूपमा लिइएको छ। तालिबान सरकारले तत्काल प्रतिक्रिया दिँदै अमेरिकी सैनिक उपस्थितिलाई अस्वीकार गर्दै राजनीतिक तथा आर्थिक सम्बन्धका लागि भने सहयोगको संकेत गर्‍यो। अफगान विदेश मन्त्रालयका अधिकारी जाकिर जलालीले सामाजिक सञ्जालमा लेखे, “अफगान र अमेरिकाबीच आपसी सम्मान र साझा हितका आधारमा राजनीतिक र आर्थिक सम्बन्ध हुनसक्छ, तर अफगानहरूले इतिहासभर कहिल्यै विदेशी सैन्य उपस्थिति स्वीकार गरेका छैनन्।” उनले ट्रम्पलाई “राजनीतिज्ञ मात्र नभई कुशल व्यापारी र वार्ताकार” भन्दै वार्ताको सम्भावना खुला रहेको जनाएका छन्।

तर तालिबानका अन्य अधिकारीहरू यति कूटनीतिक देखिएनन्। उपमन्त्री मुहाजिर फराहीले एक्समा कविता पोष्ट गर्दै, “जसले एक पटक हाम्रो टाउको ढुङ्गासँग ठोक्काएर फुटाएका थिए, उनीहरूको मन अझै शान्त छैन,” भन्दै बाग्रामको नाम उल्लेख गरेका थिए।

राष्ट्रपति ट्रम्पले बाग्रामका लागि के योजना बनाइरहेका छन् भन्नेबारे स्पष्ट खुलाएका छैनन्। अमेरिकाले तालिबान सत्तामा फर्किएपछि अफगानिस्तानसँगको सम्पर्कलाई न्यूनतम राख्दै आएको छ, मुख्यतया अपहरण पीडित सम्बन्धी वार्तामा सीमित। गत हप्ता अमेरिकी विशेष दूत एडम बोहलरले दुर्लभ काबुल भ्रमण गर्दै तालिबानका विदेशमन्त्री आमिर खान मुत्ताकीसँग भेट गरेका थिए।

अफगानिस्तान सन् २०२१ को तालिबान कब्जापछि अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा एक्लिएको छ। हालसम्म रूस बाहेक कुनै पनि देशले तालिबान सरकारलाई मान्यता दिएको छैन। अर्थतन्त्र संकटमा छ, विदेशी लगानी र सहयोग आकर्षित गर्न संघर्षरत छ। संयुक्त राष्ट्रसङ्घको महासभा बैठकमा अफगानिस्तानलाई फेरि प्रतिनिधित्व गर्न नपाउने पक्का भएको छ।

बाग्राम एयर बेस काबुलदेखि करिब २५ माइल उत्तरमा रहेको, सोभियत संघले सन् १९५० को दशकमा निर्माण गरेको र अमेरिकाको २० वर्षे अफगान अभियानमा सबैभन्दा ठूलो सैन्य आधार रहेको ठानिन्छ। ट्रम्पले यसअघि पनि अमेरिकाले बाग्राम छोड्नु रणनीतिक गल्ती भएको दाबी गर्दै आएका थिए। उनले चीनको आणविक मिसाइल निर्माणस्थलसँगको नजिकका कारण यसलाई राख्नु उपयुक्त हुने बताएका थिए।

अमेरिकी फौजले अफगानिस्तान छोड्दा हजारौँ हतियार, उपकरण र काबुलस्थित विशाल दूतावास कम्पाउन्ड परित्याग गरेको थियो। अहिले पनि काबुलका बजारहरूमा अमेरिकी सैनिकका युनिफर्म र जुत्तादेखि उपकरणहरू फेला पर्न सक्छन्। विमानस्थलबाट शहर प्रवेश गर्ने सडकको भित्तामा लेखिएको एउटा ग्राफिटीले आगन्तुकलाई स्वागत गर्छ — “हाम्रो राष्ट्रले ईश्वरको सहयोगले अमेरिकालाई परास्त गर्‍यो।”

Photo: A U.S. Army CH-47 Chinook helicopter after takeoff from Bagram Air Base, in Afghanistan, in May 2021.Credit…Jim Huylebroek for The New York Times/Elian Peltier